Η ανδρική γονιμότητα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διαδικασία της σπερματογένεσης, μια δυναμική διαδικασία που οδηγεί στην παραγωγή εκατομμυρίων σπερματοζωαρίων. Κατά τη σύλληψη αυτά τα σπερματοζωάρια περνούν μια αδιάκοπη διαδικασία διαλογής, στην οποία διασφαλίζεται ότι μόνο το ικανότερο σπερματοζωάριο θα καταφέρει να γονιμοποιήσει το ωάριο.
Ένας από τους παράγοντες που μπορούν να διαταράξουν αυτό το βιοχημικό μονοπάτι και να πλήξουν τον αριθμό και την ποιότητα των σπερματοζωαρίων είναι το οξειδωτικό στρες που περιγράφει την υπέρμετρη παραγωγή ελεύθερων ριζών οξυγόνου (ROS), τις οποίες αδυνατούν να εξουδετερώσουν οι αμυντικοί μηχανισμοί του οργανισμού. Ενώ οι χαμηλές συγκεντρώσεις ROS είναι απαραίτητες για την ορθή λειτουργία διαδικασιών όπως η σπερματογένεση, οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στη δομή των πρωτεϊνών και κατακερματισμό του DNA των σπερματοζωαρίων.
Σε περιπτώσεις όπου ένα σπερματοζωάριο με κατακερματισμένο DNA γονιμοποιήσει επιτυχώς ένα ωάριο μπορεί να διαταραχθεί η φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου, αυξάνοντας τον κίνδυνο αποβολής ή γέννησης παιδιών με ανωμαλίες και διαταραχές. Τέλος, πολλές είναι και οι έρευνες που έχουν συσχετίσει αυτούς τους παράγοντες με μειωμένα ποσοστά επιτυχίας στις διάφορες τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Πώς προκύπτει το οξειδωτικό στρες
Κύριες αιτίες εκδήλωσης οξειδωτικού στρες αποτελούν αφενός παθολογικές καταστάσεις, όπως λοιμώξεις του ουρογεννητικού συστήματος, προβλήματα παχυσαρκίας, κιρσοκήλης ή διαβήτη και αφετέρου ο τρόπος ζωής (κάπνισμα, αλκοόλ, ψυχολογικό στρες κ.α.), ενώ αναπόφευκτη αιτία είναι και η γήρανση. Την τελευταία δεκαετία πολλές είναι οι έρευνες που υποστηρίζουν ότι η χορήγηση βιταμινών και αντιοξειδωτικών μορίων μπορεί να καταπολεμήσει τις υψηλές συγκεντρώσεις ROS, ωστόσο η υπέρμετρη χρήση τους μπορεί να έχει ανεπιθύμητα αποτελέσματα (αναγωγικό στρες). Αναμφίβολα, όμως, ένας άνδρας πριν ζητήσει θεραπευτική αγωγή θα πρέπει πρώτα να έχει βελτιώσει τον τρόπο ζωής του.
Προαναφέραμε ότι δεν έχουν όλα τα σπερματοζωάρια την ίδια δυναμική γονιμοποίησης. Σε ένα τεχνητό περιβάλλον, όπως αυτό των εργαστηρίων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ένα δείγμα σπέρματος φιλτράρεται, ώστε να απομονωθούν μόνο τα ικανότερα σπερματοζωάρια. Η κύρια μέθοδος επεξεργασίας είναι η φυγοκέντρηση με διαβάθμιση πυκνότητας, η οποία όμως μπορεί να αυξήσει τον κατακερματισμό του DNA των σπερματοζωαρίων, μια αύξηση που δεν γίνεται αντιληπτή και μπορεί να έχει τεράστιας σημασίας κλινική επίπτωση στην ανάπτυξη του εμβρύου. Εναλλακτικές τεχνικές χρησιμοποιούν διαφορετικά φυσικοχημικά χαρακτηριστικά των σπερματοζωαρίων σε μια προσπάθεια να βελτιώσουν τις πιθανότητες επιτυχούς γονιμοποίησης, εμβρυϊκής ανάπτυξης και -το πιο σημαντικό- την πιθανότητα μιας φυσιολογικής εγκυμοσύνης.
Νέα τεχνολογία
Μια νέα τεχνολογία, αυτή των microfluidics, προσφέρει μια φιλικότερη προς τα σπερματοζωάρια τεχνική που μιμείται -μέχρι έναν βαθμό τουλάχιστον- τη φυσική επιλογή που θα συνέβαινε στη μήτρα, προστατεύοντας την ακεραιότητα του DNA των σπερματοζωαρίων. Αναμφίβολα, με αυτήν τη νέα τεχνική μπορούν να επωφεληθούν άνδρες με παθολογικά επίπεδα κατακερματισμού του DNA του σπέρματος, ζευγάρια με προηγούμενες ανεξήγητες αποβολές ή αποτυχημένες προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης καθώς και ζευγάρια που πάσχουν από ανεξήγητη υπογονιμότητα. Είναι ενδιαφέρον ότι το ~10% των ανδρών με φυσιολογικές τιμές κινητικότητας, μορφολογίας και συγκέντρωσης σπερματοζωαρίων παρουσιάζει παθολογικά επίπεδα κατακερματισμού του DNA.
Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες για τη συστηματική εκτίμηση του οξειδωτικού στρες και του κατακερματισμού του DNA, παρά την πληθώρα των διαθέσιμων διαγνωστικών μεθόδων. Οι μέθοδοι αυτές προσπαθούν να προσεγγίσουν την ανδρική υπογονιμότητα από ένα διαφορετικό πρίσμα και συμβάλλουν στην πιο ορθή διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση της αιτίας υπογονιμότητας. Συμπερασματικά, ένας άνδρας που αδυνατεί να τεκνοποιήσει με τη σύντροφο του οφείλει αφενός να βελτιώσει τον καθημερινό τρόπο ζωής του και αφετέρου να ζητήσει εξειδικευμένη βοήθεια τόσο σε διαγνωστικό όσο και θεραπευτικό επίπεδο.
INFO!
Εθν. Αντιστάσεως 171, Καλαμαριά
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2310 457770, 2310 457780, 2313 252028